Ziołolecznictwo

Ziołolecznictwo (fitoterapia, fitofarmakologia) – dział medycyny i farmakologii zajmujący się wytwarzaniem leków ziołowych z naturalnych bądź przetworzonych surowców uzyskiwanych z roślin leczniczych oraz ich stosowaniem w profilaktyce i terapii chorób. Pojęcie to jest również używane dla określenia gałęzi medycyny alternatywnej zajmującej się leczeniem preparatami roślinnymi.

Ziołolecznictwo zajmuje się poznaniem właściwości roślin leczniczych, w tym:
mechanizmów działania leków roślinnych na organizmy żywe,
metabolizmu zawartych w nich substancji czynnych
dawkowania sporządzonych z nich preparatów
ewentualnych działań niepożądanych
interakcji zachodzących pomiędzy lekami syntetycznymi a produktami ziołowymi

Fitoterapia wiąże się również z poszukiwaniem nowych leków roślinnych oraz odkrywaniem nowych zastosowań fitoterapeutycznych znanych już roślin leczniczych (np. na podstawie danych etnofarmakologicznych).

Ziołolecznictwo jest bardzo rozpowszechnione wśród nieuprzemysłowionych społeczeństw. Jest głównym komponentem wszystkich tradycyjnych systemów medycznych (medycyny ludowej), przede wszystkim ze względu na niski koszt pozyskania surowców leczniczych oraz ich naturalne występowanie


Historia[edytuj]

Materia Medica Dioskurydesa, kopia po arabsku, ok. 1334 r. opisuje właściwości medyczne kopru oraz kminu.
Starożytność[edytuj]

Pierwsze wiadomości o ziołolecznictwie znajdują się w dokumentach historycznych Babilonii i Asyrii z okresu ok. 2000 lat p.n.e. Wśród roślin leczniczych wymieniano już wówczas: rumianek, lulek, szafran, piołun, lukrecję gładką, babkę, nagietek, fenkuł włoski i inne.

Jednak za kolebkę wiedzy lekarskiej uważany jest starożytny Egipt. Źródłem wiedzy o stanie lecznictwa egipskiego są napisy i rysunki zachowane na budowlach, odnalezione na papirusach oraz dzieła starożytnych pisarzy: Herodota i Pliniusza Starszego.

W starożytnym Egipcie lecznictwem zajmowali się kapłani. Przy świątyniach uprawiano rośliny lecznicze, a leki były sporządzane w specjalnych komnatach, według ściśle ustalonych przepisów. O lecznictwie egipskim najwięcej wiadomości przekazuje papirus Ebersa, zawierający około 900 recept różnych leków. Wśród surowców pochodzenia roślinnego (były też pochodzenia zwierzęcego) wymieniano: jałowiec jako lek moczopędny, korę granatowca jako środek przeciwrobaczy, bylicę piołun jako lek zwiększający łaknienie. Poza tym wymieniane były: tatarak zwyczajny, mięta pieprzowa, lulek czarny, mirra, mak polny, aloes i wiele innych.

Na kontynencie europejskim ogólną wiedzę medyczną zapoczątkowali starożytni Grecy, którzy przejęli wiele z kultur egipskiej i egejskiej. Rozkwit nauk przypadał na V i IV wiek p.n.e. Lecznictwo w Grecji związane było z kultem religijnym i początkowo skupiało się w świątyniach. Stopniowo eliminowano z niego pierwiastki magiczne i teurgiczne, nadając mu coraz bardziej świecki charakter. Z upływem czasu rozwinęły się także specjalizacje ludzi zajmujących się sporządzaniem leków. Pojawili się farmakopole, odpowiedzialni za przyrządzanie leków i rizotomowie zajmujący się szukaniem, zbieraniem i przygotowywaniem ziół. Zioła były sprzedawane lekarzom i pacjentom w składach zwanych po grecku apotheke. Od tego słowa wywodzi się dzisiejsze słowo apteka'[2].
Średniowiecze[edytuj]

W czasach średniowiecza, rozwój ziołolecznictwa kontynuowany był w chrześcijańskich klasztorach w ramach tradycji zakonnej, szczególnie benedyktyńskiej. Zioła były hodowane w ogródkach przyklasztornych. Rozwinęła się wtedy sztuka prowadzenia bardzo obszernych i bogato ilustrowanych zielników będących swoistymi katalogami roślin leczniczych.

Przełomowej zmiany w dziejach ziołolecznictwa dokonał Paracelsus, który uważał, że Bóg dał ludziom lek (arcanum) na każdą chorobę i aby ułatwić im szukanie, dodał odpowiednie znaki zewnętrzne (sygnatury)[potrzebne źródło]. W związku z tym Paracelsus ordynował rośliny o liściach nerkowatych na choroby nerek, surowce żółte na żółtaczkę, a makówki na bóle głowy. Paracelsus opracowywał też metody przetwarzania surowców roślinnych tak, aby wydobyć z nich to, co dziś nazwalibyśmy substancją aktywną. Z tego względu uważa się go za ojca fitochemii i farmakognozji[potrzebne źródło].
Czasy współczesne[edytuj] Ta sekcja od 2010-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Możliwe, że ta sekcja w całości albo w części zawiera informacje nieprawdziwe. Informacje bez źródeł w każdej chwili mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Pomóż Wikipedii i dodaj przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Adnotacja: 2009-04-14.


Wiele leków obecnie dostępnych dla lekarzy ma długą historię zastosowania jako środki ziołowe, w tym także opium, czy kwas acetylosalicylowy. Współcześnie zastosowanie oraz poszukiwanie leków i suplementów diety pochodzących z roślin znacznie wzrosło. Farmakolodzy, mikrobiolodzy, botanicy i chemicy poszukują wciąż nowych leków ziołowych i substancji czynnych pochodzenia roślinnego.

Wg danych Światowej Organizacji Zdrowia:
obecnie 80% światowej populacji stosuje fitoterapię jako element opieki zdrowotnej
wśród 120 aktywnych związków chemicznych szeroko stosowanych w nowoczesnej medycynie 80% wskazuje pozytywny związek między ich nowoczesnym zastosowaniem terapeutycznym i tradycyjnym zastosowaniem roślin, od których one pochodzą
przynajmniej 7.000 związków chemicznych współczesnej farmakopei pochodzi z roślin
ok. 24% nowoczesnych leków stosowanych w Stanach Zjednoczonych jest pozyskiwanych z roślin
Ziołolecznictwo w medycynie alternatywnej[edytuj]

Ziołolecznictwo jest również praktykowane przez osoby zajmujące się medycyną alternatywną. Tak rozumiana fitoterapia czerpie swoją wiedzę z wielu tradycji:
systemu ziołolecznictwa starożytnych Greków i Rzymian
systemów medycznych Indii: Siddha i Ayurveda
medycyny chińskiej
medycyny tybetańskiej (Unani)
ziołolecznictwa szamańskiego.

Zwolennicy ziołolecznictwa związanego z medycyną alternatywną twierdzą, że medycyna konwencjonalna jest bardziej efektywna w sytuacjach zagrożenia, gdy czas odgrywa bardzo ważną rolę. Natomiast odpowiednie i konsekwentne leczenie ziołami może pomóc pacjentowi zatrzymać rozwój przewlekłej choroby, wesprzeć system immunologiczny. Ich zdaniem, celem terapii ziołami jest przede wszystkim profilaktyka.

Fitoterapia związana z medycyną alternatywną jest przedmiotem kontrowersji z powodu nieuznawania jej przez środowisko naukowe. Spowodowane jest to między innymi niską jakością i małą wiarygodnością literatury na ten temat, podającej często informacje nie zweryfikowane przez medycynę opartą na faktach, a niejednokrotnie nawet sprzeczne ze sobą. W szczególności chodzi tu o źródła wiążące działanie lecznicze z domniemanymi nadnaturalnymi siłami i zjawiskami: astrologią, intuicją, snami, "duchami roślin", itp.
Przykłady stosowania ziół[3][edytuj]ZIOŁO ZASTOSOWANIE UWAGI
ALOES Miazga z liści; poparzenia, skaleczenia, podrażnienia skóry Czasami może być przyczyną zaburzeń żołądkowo - jelitowych
ALONA Stężaly sok i środek przeczyszczający Działa silnie. Nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży i karmiące
ANYŻ Zaburzenia trawienia, kaszel Rzadko może powodować uczulenia
ARNIKA Środek przeciwzapalny, przeciwbólowy; zwichnięcia, sińce, obrzęki po urazach, bóle mięśni Tylko do użytku zewnętrznego, należy przestać stosować, jeżeli nastąpi podrażnienie skóry
CZOSNEK Działa przeciwbakteryjnie, obniża poziom cholesterolu Rzadko może powodować uczulenie i dolegliwości żołądkowe
EUKALIPTUS Działą wykrztuśnie Nie powinien być stosowany w

poważnych schorzeniach wątroby
HIZOP Dawniej stosowany do pobudzenia

krążenia i w zaburzeniach żołądkowych Olejek może drażnić oczy i błony

śluzowe
JEŻÓWKA ( echinacea) Wewnętrznie – zwiększa odporność na infekcje. Zewnętrznie – owrzodzenia, źle gojące się rany Bezpieczna w zalecanych dawkach
KOPER Niestrawność, wzdęcia Bezpieczny w zalecanych dawkach
KOZIERADKA Wewnętrznie – Brak łaknienia, stany zapalne żołądka Okłady – owrzodzenia, czyraki
KOZIEŁEK LEKARSKI (walerina) Środek uspokajający i ułatwiający zasypianie Przeciwwskazania nie są znane
LUKRECJA W nieżytach dróg oddechowych jako środek wykrztuśny , w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy działa przeciwzapalnie Dłużej stosowana może powodować nadciśnienie
MALWA Jako środek łagodzący w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła Bezpieczna w zalecanych dawkach
MĄCZNICA LEKARSKA Działą przeciwbakteryjnie w stanach

zapalnych dróg moczowych Nie należy stosować przez dłuższy

czas bez porozumienia z lekarzem
MIĘTA PIEPRZOWA Niestrawność, wzdęcia W kamicy żółciowej stosować tylko w porozumieniu z lekarzem
MNISZEK LEKARSKI Pobudza trawienie , działa moczopędnie ale u osób z nadkwaśnością może powodować dolegliwości żołądkowe Bezpieczny w zalecanych dawkach
OCZAR Działa ściągająco i przeciwzapalnie. Podrażnienia skóry, hemoroidy Głównie do użytku zewnętrznego
RUMIANEK Napary działają przeciwzapalnie i przeciwskurczowo. Zaburzenia układu pokarmowego, stany zapalne skóry i błon śluzowych Bardzo rzadko może powodować stany alergiczne
SASAFRAS Rzadko zalecany przez zielarzy w Stanach Zjednoczonych jako środek gojący Należy stosować tylko zewnętrznie
SZAKŁAK W zaparciach jako środek przeczyszczający. Nie należy stosować w czasie ciąży i karmienia piersią Bezpieczny w zalecanych dawkach
SZANTA Poprawia funkcję wątroby, stosowana w dolegliwościach trawiennych Bezpieczna w zalecanych dawkach
WIESIOŁEK Olejek z nasion zmniejsza napięcie przedmiesiączkowe, poziom cholesterolu objawy atopicznej egzemy Bezpieczny w zalecanych dawkach
ZŁOCIEŃ Zapobiega i leczy bóle migrenowe Bezpieczny w zalecanych dawkach
ŻEŃ–SZEŃ Ogólnie wzmacniający, zwiększa odporność na zmęczenie i stres Przy nadużywaniu może działać szkodliwie
ŻYWOKOST Stosowany jako środek łagodzący i przyspieszający gojenie Do użytku zewnętrznego


[4]
Słynni zielarze[edytuj]
Czesław Klimuszko
Grzegorz Sroka
Aleksander Ożarowski